مجموع ارزش بازار اوراق بهادار در یک ماهه آبان 1404، رقمی معادل ۱۳۹,۰۱۳,۲۱۱ میلیارد ریال بوده است؛ که نسبت به ماه قبل (مهر 1404) حدود 3/34 درصد افزایش داشته و نسبت به سال گذشته (1403/12/30) حدود 15/15 درصد افزایش داشته است.
مجموع ارزش بازار بورس تهران طی دوره مذکور، رقمی معادل ۹۹,۱۳۰,۵۰۷ میلیارد ریال میباشد که حدود 71 درصد از مجموع ارزش بازار اوراق بهادار در بازه زمانی مورد نظر به خود اختصاص داده است.
مجموع ارزش بازار فرابورس نیز طی دوره مذکور، رقمی معادل ۳۶,۰۶۸,۰۸۹ میلیارد ریال میباشد که حدود 26 درصد از مجموع ارزش بازار اوراق بهادار در بازه زمانی مورد نظر به خود اختصاص داده است.
بررسی روند نوسانی یکساله ارزش بازار اوراق بهادار ایران، نشانگر وزن سنگین شرکتهای شاخصساز در تعیین مسیر کل بازار و اتکای بیش از حد ارزش بازار به تحرک مقطعی نقدینگی است. روند یکساله ارزش بازار ثبت شده دلالت بر انتقال بخشی از جریان سرمایه به تابلوهای جایگزین دارد. لازم به ذکر است این جابه جایی به جای آنکه نشانهای از کارایی توزیع سرمایه باشد، تاکیدی بر عدمتوازن ساختاری میان تابلوها و ضعف عمق معاملاتی بهویژه در لایههای خرد بازار است. به عبارت دیگر بازار سرمایه هنوز بیش از آنکه بر بنیان تحلیلپذیر سودآوری و ارزشافزوده شرکتها استوار باشد، به جهتدهی کوتاهمدت سیاستهای پولی، انتظارات سرمایهگذاری و تحرکات نامتوازن نقدینگی حساس است؛ گزارهای که سیاستگذار را ناگزیر میسازد به جای اتکا به شاخص کل، بر تقویت عمق بازار و تنوع ارزشساز در تمام تابلوها تمرکز کند.
مجموع تجمعی ارزش معاملات بازارها در بورس اوراق بهادار منتهی به 8 ماهه اول سال 1404، رقمی معادل ۳۵۹,۵۶۵,۳۰۰ میلیارد ریال و میانگین روزانه ارزش معاملات بالغ بر ۲,۲۴۷,۲۸۳ میلیارد ریال بوده است. مجموع ارزش معاملات بازارها در یک ماهه آبان1404، رقمی معادل ۵۵,۸۸۲,۹۵۷ میلیارد ریال بوده است؛ که نسبت به ماه قبل (مهر 1404) حدود 17/40 درصد افزایش داشته و نسبت به ماه مشابه سال قبل (مهر1403) حدود113/34 درصد افزایش داشته است. میانگین روزانه ارزش معاملات بازارها طی بازه مذکور نیز رقمی معادل ۲,۷۹۴,۱۴۸ میلیارد ریال میباشد.
در طول یکسال منتهی به آبان 1404 بازار سرمایه ایران شاهد روندی نسبتاً صعودی در ارزش تجمعی معاملات بود؛ این روند افزایش تجمعی نشانگر آن است که علیرغم نوسان در شاخصها و فشارهای کلان اقتصادی، نقدینگی و رغبت به معامله در بازار همچنان پابرجاست و عمق بازار در حال گسترش است. در این مدت، بخش قابل توجهی از رشد معاملات به انتقال جریان سرمایه به بازارهای جایگزین و فرعی مانند فرابورس اختصاص یافته است.
با این حال، اتفاقات این دوره نشان میدهد که این رشد در ارزش تجمعی معاملات با ساختار نامتوازن همراه بوده است: تمرکز نقدینگی و معاملات بر شرکتهای بزرگ و ابزارهای با نقدشوندگی بالا (صندوقها، اوراق) همچنان غالب است. در حالی که نقدینگی پایدار به شرکتهای متوسط و کوچک و بازار بدهی چندان جریان نیافته است؛ این موضوع ریسک تمرکز را افزایش داده و کارایی بازار را برای تامین مالی بنگاههای کوچک کاهش میدهد.
به عبارت دیگر اگرچه این دوره از منظر ارزش تجمعی معاملات و حجم نقدشوندگی یک دوره نسبتاً موفق برای بازار سرمایه ایران بود – با رشد محسوس معاملات، تنوع ابزارها و استفاده از ظرفیت فرابورس – اما همچنان نیازمند اصلاح ساختاری است؛ تقویت بازار بدهی، تسهیل ورود شرکتهای کوچک و متوسط، و کاهش تمرکز ارزش در چند نماد برتر، ضروری است تا بازار سرمایه بتواند نقش موثر و پایدار در تامین مالی و سرمایهگذاری بلندمدت ایفا کند.
مجموع ارزش معاملات اشخاص حقیقی و حقوقی در سهام در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران در یک ماهه آبان 1404، رقمی معادل 1,842,458 میلیارد ریال بوده است؛ که 45/88 درصد از آن (رقمی بالغ بر ۸۴۵,۳۰۱ میلیارد ریال) متعلق به اشخاص حقوقی و 54/12 درصد نیز (رقمی بالغ بر ۹۹۷,۱۵۸ میلیارد ریال) به اشخاص حقیقی متعلق میباشد.
در این دوره (آبان 1404) جریان نقدینگی حقیقیها بیشتر به خروج از نمادهای شاخصساز و انتقال به بازارهای جایگزین (فرابورس، صندوقها یا بازار کالا) اختصاص داشت، در حالی که حقوقیها با خرید متمرکز در نمادهای بزرگ، عملکرد تثبیتکننده بازار را دنبال کردند؛ این وضعیت نشاندهنده استمرار وابستگی بازار به رفتار چند بازیگر بزرگ حقوقی و نقدینگی پرنوسان حقیقیها است و بر لزوم طراحی ابزارهای حمایت از نقدینگی و کاهش تمرکز تاکید میکند.
در بازه یکساله آبان 1403 تا آبان 1404، بازار سهام ایران شاهد روندی متمایز در رفتار معاملهگران حقیقی و حقوقی بود؛ ارزش معاملات اشخاص حقیقی در این دوره با نوسانات متعدد همراه شد و غالباً تحت تاثیر انتظارات کوتاهمدت، اخبار اقتصادی و تغییرات شاخص کل قرار داشت. بهطوری که در ماههای ابتدایی دوره، خالص خرید حقیقیها مثبت و جریان نقدینگی به نمادهای بزرگ شاخصساز متمرکز بود، اما با گذشت ماهها و به ویژه در مقاطع کاهش شاخص، خالص فروش حقیقیها افزایش یافت و نقدینگی به بازارهای جایگزین مانند فرابورس و صندوقهای قابل معامله منتقل شد. در مقابل، حقوقیها نقش تثبیتکننده بازار را ایفا کردند و عمدتاً در نمادهای شاخصساز و با حجم بالای معاملات، اقدام به خرید کردند تا از افت شدید ارزش بازار جلوگیری شود؛ این رفتار متمرکز حقوقیها موجب شد شاخص کل نسبتاً پایدار باقی بماند، هر چند که نوسانات در نمادهای کوچک و متوسط محسوس بود. تحلیل روند ارزش معاملات نشان میدهد که در مجموع یکسال منتهی به آبان 1404، رشد تجمعی ارزش معاملات حقوقیها تقریباً متعادل و افزایشی بوده، در حالی که حقیقیها با نوسانهای مقطعی و پراکندگی در تابلوهای مختلف، سهم قابل توجهی از خرید و فروش روزانه را کنترل میکردند. این الگو نشان میدهد که بازار همچنان به شدت وابسته به ترکیب رفتار کوتاهمدت سرمایهگذاران خرد و متمرکز شدن نقدینگی در نمادهای بزرگ توسط سرمایهگذاران نهادی است.
مجموع ارزش کل سهام در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران در یک ماهه آبان 1404، رقمی معادل ۱۱۴,۷۸۴,۵۴۹ میلیارد ریال بوده است؛ که نسبت به ماه قبل (مهر1404) حدود 2/61 درصد افزایش داشته و نسبت به سال گذشته (1403/12/30) حدود 10/56 درصد افزایش داشته است.
مجموع ارزش کل سهام بازار بورس تهران طی دوره مذکور، رقمی معادل ۹۴,۳۶۶,۴۸۶ میلیارد ریال میباشد که حدود 82 درصد از مجموع ارزش کل سهام در بازه زمانی مورد نظر به خود اختصاص داده است. همچنین مجموع ارزش کل سهام بازار فرابورس نیز طی دوره مذکور، رقمی معادل ۲۰,۴۱۸,۰۶۳ میلیارد ریال میباشد که حدود 18 درصد از مجموع ارزش کل سهام در بازه زمانی مورد نظر به خود اختصاص داده است.
در طول بازه زمانی آبان 1403 تا آبان 1404 روند ارزش تجمعی بازار سهام ایران- مولفههای اصلی آن یعنی بورس تهران و فرابورس- نشانگر توازنی نیمهپایدار از رشد کمی همراه با تمرکز کیفی ارزش است؛ بهطور مشخص جمع ارزش بازار و ارزش معاملات در این دوره افزایش یافته و نشان میدهد تقاضای کلی و مشارکت معاملهگران تقویت شده است، اما این رشد بهصورت یکنواخت بین تابلوها پخش نشده و عمدتاً با دو مشخصه تعیینکننده همراه بوده: اول، افزایش نسبی ارزش و حجم معاملات که بهواسطه تنوعبخشی ابزارها (شامل بورس کالا، بورس انرژی و اوراق) و ورود بخشی از تامین مالی شرکتها به فرابورس تشدید شده و نشان میدهد فرابورس نقش فزایندهای در جذب نقدینگی و عرضههای جدید ایفا کرده است؛ دوم، تمرکز ارزش بازار در نمادهای شاخصساز بورس تهران که باعث شده تغییرات شاخص کل، گاه تصویر مُضِلّی از وضعیت کلی بازار ارائه دهد و افتهای میاندورهایِ شاخص (نمونۀ کاهشهای چشمگیر میانه ماهها) با کاهش سریع ارزش بازار همراه باشد، امری که ریسک نقدشوندگی و افزایش حساسیت بازار به جریانهای کوتاهمدت سرمایه را برجسته میسازد. به بیان تحلیلی، افزایش ارزش تجمعی معاملات در این یکسال با نشانههایی از بلوغ بازاری همراه بوده – از جمله رشد درصدی قابل توجه در ارزش معاملات روزانه در مقاطع کلیدی و افزایش سهم فرابورس در تامین مالی بنگاهها- از منظر کارایی تخصیص سرمایه همچنان مشکل “تمرکز ارزش” و “ضعف عمق در بازار بدهی و تابلوهای خرد” پابرجاست که کارکرد بازار را در تجهیز مالی بلندمدت بنگاهها محدود میسازد؛ نتیجه این وضعیت برای سرمایهگذاران نهادی و خرد این است که اتخاذ استراتژی مبتنیبر معیارهای نقدشوندگی و سهم نمادها از ارزش کل (نه تکیه صرف بر شاخص کل) و برای سیاستگذار الزام به تقویت زیرساختهای بازار بدهی، بازارگردانی هدفمند و تسهیل ورود شرکتها به تابلوهای رسمی الزامی است.
مجموع ارزش بازار سهام “شرکتهای چندرشتهای صنعتی” در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران در یک ماهه آبان 1404، رقمی معادل ۷,۵۶۶,۵۵۴ میلیارد ریال میباشد که حدود 08/02 درصد از کل ارزش بازار سهام را به خود اختصاص داده است.
ارزش بازار پرتفوی “شرکت سرمایهگذاری ملی ایران (سهامی عام)“ در یک ماهه آبان1404، رقمی معادل 658,235 میلیارد ریال میباشد که حدود 9 درصد از کل ارزش بازار سهام “شرکتهای چند رشتهای صنعتی” را در ماه مذکور به خود اختصاص داده است.
مجموع ارزش جذب و تجهیز منابع مالی از طریق بازار سرمایه طی هشتماهه منتهی به آبان 1404 مبلغی معادل 8,865,625 میلیارد ریال بوده است؛ که نسبت به ماه قبل (مهر 1404) حدود 20درصد و نسبت به ماه مشابه سال قبل (مهر 1403) حدود 63درصد رشد داشته است. 39درصد از منابع جذب شده مذکور در دوره مورد نظر به روش سرمایهای و 61درصد نیز به روش بدهی بوده است.
